7.8 An Cobhan Cùilteach

Chan eil air fhàgail san là an-diugh den Chobhan Chùilteach ach stèidh chlach nach eil snaighte airson bothan a bha ann an cumadh uighe agus a bhiodh air a thogail le fiodh no sgrathan. Tha an doras dhan àird an iar-dheas gus solas an là a ghlacadh.

An uair a tha e ag innse sgeulachdan mu bheatha Chaluim Chille, tha Adhamhnan a sgrìobh eachdraidh beatha an naoimh a’ dèanamh dealbh air Eilean Ì agus air beatha nam manach.

Thuirt Adhamhnan,

‘One day, when St Columba was living on Iona, he set off into the wilder parts of the island to find a place secluded from other people where he could pray alone.’

Bhathar a riamh a’ cur cudrom air meòrachadh agus beachd-smuaineachadh spioradail -air falbh bho uallaichean an t-saoghail – an uair a thathar a’ beachdachadh air beatha sa mhanachainn. Bhiodh beagain bhothain na bu lugha aig na manaich agus na cailleachan-dubha a bha air Eilean Ì ann an ceàrnaidhean iomallach den eilean a bhiodh iad a’ cleachdadh mar chùiltean. Bhiodh cuid de mhanaich a’ falbh gu eileanan eile – dh’ainmich Adhamhnan am manach Cormac Ua Liatháin, ‘a truly holy man who no fewer than three times laboured on the ocean in search of a place of retreat yet found none.’

Canar an Cobhan Cùilteach ris an làrach seo agus tha cuid a’ cumail a-mach gur e seo an làrach anns am biodh Calum Cille a’ dol a dh’ùrnaigh. Do chuid de thaistealaich a bhios a’ dol gu Eilean Ì, tha an làrach seo a’ riochdachadh cho cudromach is a tha e a bhith a’ meòrachadh leat fhèin agus ag ùrnaigh, cleachdadh a thàinig sìos bhon naomh gu a luchd-leanmhainn.

Mar a tha fìor mu iomadh làrach a tha co-cheangailte ri naoimh agus ri daoine diadhaidh, chan eil fianais eachdraidheil ann idir airson seo.

Tha an t-ainm ‘Cobhan Cùilteach’ a’ tighinn bhon fhacal ‘cobhan – bogsa no ciste no cill bheag fiodha – agus am facal ‘cùilteach –iomallach, falaichte no prìobhaideach’.

Eilean Ì

7.1 . Na Croisean Mòra agus an Abaid
Ràinig Calum Cille Eilean Ì ann am 563 an dèidh dha Doire ann an Èirinn fhàgail. A rèir beul-aithris, bha Calum Cille a’ coimhead airson àite san togadh e a mhanachainn far nach biodh e comasach dha a sheann dùthaich fhaicinn – agus sin bu choireach gun do thagh e Eilean Ì....
7.2 Abaid, Clabhstair agus Eileach
Bha am ‘Vallum’ no an t-Eileach a’ comharrachadh crìoch fearann manachainn Chaluim Chille air Eilean Ì. Chaidh a chruthachadh le dà bhruaich air gach taobh de chlais dhomhain. Tha an talamh a tha seo a tha nas àirde na am fearann mun cuairt 335 meatair a dh’fhaid agus 152 meatair...
7.3 Teampall agus Rèilig Òdhrain
Tha frith-rathad de chlachan a' ruith eadar Crois Naomh Màrtainn agus balla a' chlaidh. Is e seo an aon phìos a chithear de 'Sràid nam Marbh', slighe thaistealaich meadhan-aoiseil a bha air a chleachdadh airson giùlain tiodhlacaidh. Is e Seipeal Òdhrain an carragh-cuimhne eaglaiseil as sine air Eilean Ì, a'...
7.4 An Eaglais Dhubh
Chaidh an Eaglais Dhubh a thogail mun aon àm ris an Abaid Bheinidicteach – san 13mh linn – le Raghnall mac Shomhairle, Tighearna nan Eilean. B’ e a phiuthar Beathag a’ chiad bhana-phrìoir. Lean Beathag an Riaghailt Agaistineach. Bha aon den dà eaglais dhubh Agaistineach a bha ann an Alba...
7.5 Port nam Mairtear
Tha Bàgh nam Martairean dìreach deas air a’ bhaile agus an làimrig. Chan eilear cinnteach mu thùs an ainm seo. Nam b' e an t-ainm tùsail Port nam Mairtear, dh'fhaodadh gu bheil e a' toirt tarraing air casgairt nam manach ann an aon de na creachaidhean Lochlannach san 9mh linn....
7.6 Cnoc nan Aingeal
Tha meadhan an eilein na àite ionaltraidh torrach ris an canar am Machair. Lean an rathad thar na machrach gus an ruig thu geata. Dìreach mus ruig thu an geata air do làimh chli chì thu cnoc beag ris an canar Cnoc nan Aingeal. A rèir Adhamhnan, a sgrìobh eachdraidh...
7.7 Bàgh Chaluim Chille
Thàinig Calum Cille gu Eilean Ì bho Earra-Ghàidheal ann an 563 far an robh e air a bhith a’ sireadh cead manachainn a thogail air fearann a bhuineadh don chinneadh a bha a’ riaghladh an sin – an Dàl Riata. Bho chosta Earra-Ghàidheil, is iongantach mun do sheòl e a-nall costa deas...
7.8 An Cobhan Cùilteach
Chan eil air fhàgail san là an-diugh den Chobhan Chùilteach ach stèidh chlach nach eil snaighte airson bothan a bha ann an cumadh uighe agus a bhiodh air a thogail le fiodh no sgrathan. Tha an doras dhan àird an iar-dheas gus solas an là a ghlacadh. An uair a...