3.3 Rath Cnó

Thathar ag ràdh gur ann an Rath Cnó a bha teaghlach Chaluim Chille a’ fuireach. A rèir beul-aithris thug iad seachad am fearann an dèidh làimh gus an deigheadh manachainn a stèidheachadh ann.

Tha an làrach air a cleachdadh mar thuras fhathast le luchd-taisteil a bhios a’ coiseach air an casan liormach eadar na còig stèiseanan comharraichte. Bidh creidmhich a’ dèanamh an turais eadar co-là-breith Chaluim Chille air 9mh Ògmhios agus deireadh seusan an turais air 15mh Lùnastal, a’ coileanadh sreath de dh’ùrnaighean agus ghnìomhan aig gach stad.

Bha Rath Cnó na aon àite stad air slighe taisteil meadhan-aoiseil a bha na b’ fhaide ’s a bha a’ ceangal grunnan làrach ann an sgìre Ghartain co-cheangailte ri beatha thràth Chaluim Chille.

Thathar ag ràdh gun deach an abaid seo a togail le Mànas Ò Dòmhnaill san t-16mh linn.

Chaidh ‘Beatha An Naomh Chaluim Chille’ le Ò Dòmhnaill a chrìochnachadh ann an 1532 agus is e prìomh thùs fiosrachaidh airson nan ceanglaichean eadar Calum Cille agus sgìre Ghartain.

Thathar ag ràdh gun robh stèidh manachainn ann am meadhan a’ chlaidh.

Is e seo aon den dà chrois a tha air fhàgail fhathast air an làrach seo. Bhiodh ceithir croisean air a bhith ann o thùs a’ comharrachadh crìochan na manachainn a bha an seo.

Bha an làrach a bha air a comharrachadh le na croisean na chomraich do dhaoine a bha fo chasaid eucoir – dh’fhaodadh iad a bhith air an coimhead às an dèidh gu teàrainte gus am biodh iad a’ nochdadh aig cùirt. Mar sin bha a’ mhanachainn na comraich bho pheanasachadh neo-riaghailteach.

Tha muinntir an àite ag ràdh gu bheil cumhachdan leigheis aig an tobar seo, gu sònraichte airson duilgheadasan le sùilean.

Gartan – Dùn nan Gall

3.1 Ionad Dualchais Chaluim Chille
Tha Ionad Dualchais Chaluim Chille air bruaich Loch Gartáin air oir Pàirc Nàiseanta Ghlinn Bheatha. Tha foillseachaidhean san ionad ag innse sgeula beatha thràth Chaluim Chille ann an sgìre Ghartáin. Thathar a’ taisbeanadh fiosrachaidh mu eachdraidh thràth a’ chreideimh Chrìosdail ann an Èirinn is an Alba, agus a’ toirt mion-chunntas air saoghal...
3.2 Leac na Cumha
Tha an leac seo aig Lag na Cumha far a bheilear ag ràdh a rugadh Calum Cille do a mhàthair Eithne. Tha an leac seo luma-làn ‘làraich cupa’ beaga. Chan eil fiosrachadh sam bith ri lorg mu eachdraidh thràth na lice ach dh’fhaodadh gu bheil i a’ dol air ais gu...
3.3 Rath Cnó
Thathar ag ràdh gur ann an Rath Cnó a bha teaghlach Chaluim Chille a’ fuireach. A rèir beul-aithris thug iad seachad am fearann an dèidh làimh gus an deigheadh manachainn a stèidheachadh ann. Tha an làrach air a cleachdadh mar thuras fhathast le luchd-taisteil a bhios a’ coiseach air an...
3.4 Creag agus Tobair an Dùin
Suas chun 16mh linn, b’ ann aig Creag an Dúin a bhithte a’ cur cinn-cinnidh Ò Dòmhnaill an dreuchd. Bhiodh dà sheirbheis aca – aon sheirbheis shìobhalta an seo agus deas-ghnàth cràbhach a bhiodh a’ gabhail àite aig Cill Mhic Rèanain. Tha e gu math coltach gur e seo làrach dùn...
3.5 Cill Mhic Rèanain
Seo far an robhar ag ràdh a bha Calum Cille a’ fuireach còmhla ri oide Cruithneachan. Tha an làrach seo na dà phàirt – tha an taobh chlì co-cheangailte ri Calum Cille agus air an taobh cheart tha làrach eaglais on 19mh linn a bhuineadh do dh’Eaglais na h-Èireann. Bha...
3.6 Tulach Dubhglaise
B’ e fìor sheann làrach manachainn a bha ann an Tulach Dhúghlaise a bha ri taobh an t-seann rathaid a-mach à Leitir Ceanainn agus mar sin bha e air a’ phrìomh shlighe a bhiodh luchd-siubhail a’ gabhail an uair a bhiodh iad a’ dol tron cheàrnaidh seo. Thathar ag ràdh gun robh...