Mòr Eaglais Chaluim Chille © Alan Sproull

4.6 Mòr Eaglais Chaluim Chille

Chaidh Cathair-eaglais an Naoimh Calum Cille aig Eaglais na h-Èireann a thogail eadar 1628 is 1633, agus thathar an ìre mhath cinnteach gu bheil i air, no faisg air, làrach far an robh Taigh nam Mnathan-cràbhaidh Cistercianach a tha mapaichean bho mu 1600 a’ sealltainn. Ged a tha eachdraidh fhada ann de dhaoine a bhith fuireach air làrach a’ bhaile, seo an togalach as sine ann an Doire a tha fhathast na sheasamh. Chaidh a’ chathair-eaglais a leudachadh is atharrachadh thar nam bliadhnaichean, agus chaidh ath-nuadhachadh mòr a dhèanamh oirre o chionn ghoirid.

B’ i a’ chiad chathair-eaglais Anglacach a chaidh a thogail ann an Èirinn bho àm an Ath-leasachaidh. Tha a’ chlach choisrigidh airson nuair a chaidh a’ chathair-eaglais a thogail ri faicinn taobh a-staigh an dorais air taobh siar na h-eaglaise agus tha i a’ cuimhneachadh air na daoine à Lunnainn a phàigh air a son,

If stones could speake
Then Londons prayse should sounde
Who built this church and cittie
From the grounde

Air a cur ris a’ chloich sin, tha clach nas lugha is nas sine, agus thathar ag ràdh gun tàinig i bhon Teampall Mhòr, cathair-eaglais Dhoire sna meadhan-aoisean.

Tha uinneag le glainne-dhathte a’ cuimhneachadh air Calum Cille agus tha i suidhichte ann an earra-dheas na h-eaglaise ann an Caibeal an Àrd-easbaig Alexander. B’ e sgrìobhadair laoidhean is bana-bhàrd a bh’ ann am bean an Àrd-easbaig Alexander, ise Cecil Frances Alexander. Fhuair i aithne airson laoidhean is laoidhean Nollaig mar Once in royal David’s city, agus There is a green hill far away, ach sgrìobh i laoidh cuideachd airson naomh a’ bhaile.

Doire

4.1 Port na Long (Ceàrnag Talla a’ Bhaile)
Sna meadhan-aoisean sa bhaile, b’ e Port nan Long a bh’ aca air Ceàrnag Talla a' Baile a bha air bruach Abhainn an Fheabhail. B’ e sin a’ phrìomh shlighe a-steach don bhaile san linn sin. Cuideachd, b’ e toiseach slighe taisteil a bh’ ann sna meadhan-aoisean air an tug...
4.2 Eaglais Naomh Agaistín
’S e àite sìtheil, bòidheach a th’ ann an Eaglais Naoimh Agaistín suidhichte air ballachan a’ bhaile, agus bho àm na Càisge gu deireadh na Sultaine, bidh cuid den choitheanal a’ fosgladh na h-eaglaise tron latha airson fàilte a chur air luchd-tadhail. Tha rannsachadh a chaidh a dhèanamh a’ sealltainn...
4.3 Áras Cholmcille – Ionad Dualchais Chaluim Chille
Tha Áras Cholmcille – Ionad Dualchais Chaluim Chille – air fearann Eaglais an Tùir Fhada. ’S e àite fìor mhath a th’ ann gus sealladh farsaing fhaighinn air na sgeulachdan is cunntasan co-cheangailte ri Calum Cille, an naomh aig an robh làmh mhòr ann an stèidheachadh a’ bhaile agus a...
4.4 Eaglais an Tùir Fhada
Thathar cha mhòr cinnteach gu bheil Eaglais an Tùir Fhada (coltach ri Eaglais an Naoimh Augustine agus Áras Cholmcille) suidhichte san àite far an robh seann tuineachadh nam manach ann an Doire sna meadhan-aoisean. Fhuair i a h-ainm bho thùr cruinn a bha na sheasamh ann suas chun na 17mh...
4.5 Tobair Chaluim Chille
Bidh an tobar naomh seo an teis-meadhan nan tachartasan a bhios ann gach bliadhna air 9 Ògmhios gus Latha Chaluim Chille a chomharrachadh. Bidh daoine a’ caismeachd sìos an cnoc bho Eaglais an Tùir Fhada chun na tobrach, agus thèid an tobair a bheannachadh le sagart a dh’iarras gum bi...
4.6 Mòr Eaglais Chaluim Chille
Chaidh Cathair-eaglais an Naoimh Calum Cille aig Eaglais na h-Èireann a thogail eadar 1628 is 1633, agus thathar an ìre mhath cinnteach gu bheil i air, no faisg air, làrach far an robh Taigh nam Mnathan-cràbhaidh Cistercianach a tha mapaichean bho mu 1600 a’ sealltainn. Ged a tha eachdraidh fhada...