3.4 Creag agus Tobair an Dùin

Suas chun 16mh linn, b’ ann aig Creag an Dúin a bhithte a’ cur cinn-cinnidh Ò Dòmhnaill an dreuchd. Bhiodh dà sheirbheis aca – aon sheirbheis shìobhalta an seo agus deas-ghnàth cràbhach a bhiodh a’ gabhail àite aig Cill Mhic Rèanain.

Tha e gu math coltach gur e seo làrach dùn a bha aig na h-Ò Dòmhnaill.

B’ e Mànas Ò Dòmhnaill a sgrìobh cunntas mu bheatha Chaluim Chille a chaidh a chrìochnachadh ann an 1532. Tha an leabhar seo a’ ceangal Chaluim Chille gu soilleir ris a’ cheàrnaidh seo, ged a chaidh a sgrìobhadh faisg air 1,000 bliadhna an dèidh bàs an naoimh.

Thathar ag ràdh gum biodh an dà chuid daoine cràbhach is daoine saoghalta an làthair aig an t-seirbheis seo – ball de theaghlach Ò Firghil a bhiodh os cionn an cur an dreuchd, Easbaig Dhoire, fo-cheannardan chinnidhean eile agus luchd-eaglais. Bhiodh na tachartasan sin gan cumail an seo eadar 1200 agus 1603.

Bhon chreig, chithear deagh sheallaidhean den mhonadh mun cuairt.

Thathar ag ràdh gun deach tobair naomh an Dùin a beannachadh an toiseach le manach a bhuineadh do Chalum Chille. Thathar ag ràdh gun robh uisge bhon tobair seo co-cheangailte ri grunnan leigheas mìorbhaileach.

Bidh daoine fhathast a’ tadhal air an làrach seo gus a bhith a’ faighinn uisge naomh agus gus ùrnaigh a dhèanamh airson leigheis. Dìreach mar a bhios a’ tachairt aig làraich naomha eile, bidh na daoine a bhios ag ùrnaigh aig an tobair seo ga dhèanamh is iad air an casan liormach.

Bidh daoine a tha ag ùrnaigh airson leigheis a’ fàgail paidearan, croisean agus cuimhneachain eile ann an craoibh ri taobh na tobrach.

Gartan – Dùn nan Gall

3.1 Ionad Dualchais Chaluim Chille
Tha Ionad Dualchais Chaluim Chille air bruaich Loch Gartáin air oir Pàirc Nàiseanta Ghlinn Bheatha. Tha foillseachaidhean san ionad ag innse sgeula beatha thràth Chaluim Chille ann an sgìre Ghartáin. Thathar a’ taisbeanadh fiosrachaidh mu eachdraidh thràth a’ chreideimh Chrìosdail ann an Èirinn is an Alba, agus a’ toirt mion-chunntas air saoghal...
3.2 Leac na Cumha
Tha an leac seo aig Lag na Cumha far a bheilear ag ràdh a rugadh Calum Cille do a mhàthair Eithne. Tha an leac seo luma-làn ‘làraich cupa’ beaga. Chan eil fiosrachadh sam bith ri lorg mu eachdraidh thràth na lice ach dh’fhaodadh gu bheil i a’ dol air ais gu...
3.3 Rath Cnó
Thathar ag ràdh gur ann an Rath Cnó a bha teaghlach Chaluim Chille a’ fuireach. A rèir beul-aithris thug iad seachad am fearann an dèidh làimh gus an deigheadh manachainn a stèidheachadh ann. Tha an làrach air a cleachdadh mar thuras fhathast le luchd-taisteil a bhios a’ coiseach air an...
3.4 Creag agus Tobair an Dùin
Suas chun 16mh linn, b’ ann aig Creag an Dúin a bhithte a’ cur cinn-cinnidh Ò Dòmhnaill an dreuchd. Bhiodh dà sheirbheis aca – aon sheirbheis shìobhalta an seo agus deas-ghnàth cràbhach a bhiodh a’ gabhail àite aig Cill Mhic Rèanain. Tha e gu math coltach gur e seo làrach dùn...
3.5 Cill Mhic Rèanain
Seo far an robhar ag ràdh a bha Calum Cille a’ fuireach còmhla ri oide Cruithneachan. Tha an làrach seo na dà phàirt – tha an taobh chlì co-cheangailte ri Calum Cille agus air an taobh cheart tha làrach eaglais on 19mh linn a bhuineadh do dh’Eaglais na h-Èireann. Bha...
3.6 Tulach Dubhglaise
B’ e fìor sheann làrach manachainn a bha ann an Tulach Dhúghlaise a bha ri taobh an t-seann rathaid a-mach à Leitir Ceanainn agus mar sin bha e air a’ phrìomh shlighe a bhiodh luchd-siubhail a’ gabhail an uair a bhiodh iad a’ dol tron cheàrnaidh seo. Thathar ag ràdh gun robh...