4.1 Port na Long (Ceàrnag Talla a’ Bhaile)

Sna meadhan-aoisean sa bhaile, b’ e Port nan Long a bh’ aca air Ceàrnag Talla a’ Baile a bha air bruach Abhainn an Fheabhail. B’ e sin a’ phrìomh shlighe a-steach don bhaile san linn sin. Cuideachd, b’ e toiseach slighe taisteil a bh’ ann sna meadhan-aoisean air an tug Mánas Ó Dónaill iomradh ann an 1532, agus sin far a bheil ar slighe san latha an-diugh a’ tòiseachadh cuideachd. Tha Drochaid na Sìthe tarsainn air an Fheabhal gar toirt chun an àite seo. Chithear seallaidhean snog den bhaile air an drochaid agus ’s e dòigh mhath a th’ ann faighinn gu toiseach na slighe taisteil.

Bhon chiad àite-cruinneachaidh seo air bruach an Fheabhail, bhiodh na taistealaich a’ coiseachd suas an cnoc. Gus an t-slighe a leantainn an-diugh, theirigibh tro Gheata na h-Armlainn seachad air Taigh-tasgaidh an Tùir, sa bheil fiosrachadh air tùr bho na meadhan-aoisean a bha os cionn na slighe-taisteil.

Tha an cunntas as sine de bheatha Chaluim Chille, sgrìobhte timcheall air 700, ag innse dhuinn mu mhanaich a bhiodh a’ siubhal eadar Eilean Ì is Doire. San 12mh linn, thug muinntir na h-abaid cunntas sgrìobhte dhuinn air mar a dh’fhàg Calum Cille Doire mar fhògarrach, agus sgiamh nam faoileagan ri chluinntinn.

Tha grunn dhaoine air an turas a thug Calum Cille ann an curach à Doire a ghabhail a-rithist o chionn ghoirid. Sna meadhan-aoisean, bhathar a’ coimhead air an Fheabhal mar aon linne uisge bho Árd Mhic Giollagáin fo Bhinn Fhoibhne gu far a bheil Abhainn na Finne agus An Mughdhorn a’ tighinn còmhla. Cha robhar a’ dèanamh eadar-dhealachadh eadar an loch agus an abhainn.

Doire

4.1 Port na Long (Ceàrnag Talla a’ Bhaile)
Sna meadhan-aoisean sa bhaile, b’ e Port nan Long a bh’ aca air Ceàrnag Talla a' Baile a bha air bruach Abhainn an Fheabhail. B’ e sin a’ phrìomh shlighe a-steach don bhaile san linn sin. Cuideachd, b’ e toiseach slighe taisteil a bh’ ann sna meadhan-aoisean air an tug...
4.2 Eaglais Naomh Agaistín
’S e àite sìtheil, bòidheach a th’ ann an Eaglais Naoimh Agaistín suidhichte air ballachan a’ bhaile, agus bho àm na Càisge gu deireadh na Sultaine, bidh cuid den choitheanal a’ fosgladh na h-eaglaise tron latha airson fàilte a chur air luchd-tadhail. Tha rannsachadh a chaidh a dhèanamh a’ sealltainn...
4.3 Áras Cholmcille – Ionad Dualchais Chaluim Chille
Tha Áras Cholmcille – Ionad Dualchais Chaluim Chille – air fearann Eaglais an Tùir Fhada. ’S e àite fìor mhath a th’ ann gus sealladh farsaing fhaighinn air na sgeulachdan is cunntasan co-cheangailte ri Calum Cille, an naomh aig an robh làmh mhòr ann an stèidheachadh a’ bhaile agus a...
4.4 Eaglais an Tùir Fhada
Thathar cha mhòr cinnteach gu bheil Eaglais an Tùir Fhada (coltach ri Eaglais an Naoimh Augustine agus Áras Cholmcille) suidhichte san àite far an robh seann tuineachadh nam manach ann an Doire sna meadhan-aoisean. Fhuair i a h-ainm bho thùr cruinn a bha na sheasamh ann suas chun na 17mh...
4.5 Tobair Chaluim Chille
Bidh an tobar naomh seo an teis-meadhan nan tachartasan a bhios ann gach bliadhna air 9 Ògmhios gus Latha Chaluim Chille a chomharrachadh. Bidh daoine a’ caismeachd sìos an cnoc bho Eaglais an Tùir Fhada chun na tobrach, agus thèid an tobair a bheannachadh le sagart a dh’iarras gum bi...
4.6 Mòr Eaglais Chaluim Chille
Chaidh Cathair-eaglais an Naoimh Calum Cille aig Eaglais na h-Èireann a thogail eadar 1628 is 1633, agus thathar an ìre mhath cinnteach gu bheil i air, no faisg air, làrach far an robh Taigh nam Mnathan-cràbhaidh Cistercianach a tha mapaichean bho mu 1600 a’ sealltainn. Ged a tha eachdraidh fhada...