7.3 Teampall agus Rèilig Òdhrain

Tha frith-rathad de chlachan a’ ruith eadar Crois Naomh Màrtainn agus balla a’ chlaidh. Is e seo an aon phìos a chithear de ‘Sràid nam Marbh’, slighe thaistealaich meadhan-aoiseil a bha air a chleachdadh airson giùlain tiodhlacaidh. Is e Seipeal Òdhrain an carragh-cuimhne eaglaiseil as sine air Eilean Ì, a’ dol air ais gu an 12mh linn. Dh’fhaodadh gun deach a thogail mar thuam teaghlaich do Chlann ‘Ic Dhòmhnaill, an sliochd ainmeil a bha a’ riaghladh aig an àm. Thathar cinnteach gu bheil an cladh – Rèilig Òdhrain nas aosta na an t-seipeal agus tha aon nòs a’ cumail a-mach gur e àite tiodhlacaidh rìghrean annsa na tràth-aoisean a bh’ann, ach chan eil mòran fianais ri fhaighinn air an sin. Thathar cinnteach gun robh cinn-cinnidh agus gaisgich na Gàidhealtachd an Iar air an tiodhlacadh an seo, agus faodar an leacan-uaighe fhaicinn san Taigh-tasgaidh agus sna Clabhstairean. Dh’fhaodadh tun robh càirdeas aig Òdhran ri Calum Cille,agus cha robh e air an liosta aig Àdhamhnan mar aon de chompanaich an naoimh aig toiseach a thurais an an Eilean Ì. Is e uirsgeul mòran nas fhaide sna meadhan-aoisean a tha a’ ceangal Òdhran ris a’ chladh seo.

Is e Teampall Òdhrain an togalach as sine air Eilean Ì. Tha e a’ dol air ais chun 12mh linn agus dh’fhaodadh gun deach a thogail mar thuam teaghlaich do na Dòmhnallaich, aon de na cinnidhean a bu chumhachdaich aig an àm ud.

Bha an teampall na thobhta mu thoiseach an 17mh linn agus cha robh mullach air aig toiseach an 20mh linn. Chaidh ath-leasachadh ann an 1957 an uair a chaidh Coimhearsnachd Eilean Ì a stèidheachadh.

Teampall agus Rèilig Òdhrain © Jim Brodie

Tha mòran dha na leacan-uaighe a bha ann an seo a-nis ann an taigh-tasgaidh na h-Abaid.

Eilean Ì

7.1 . Na Croisean Mòra agus an Abaid
Ràinig Calum Cille Eilean Ì ann am 563 an dèidh dha Doire ann an Èirinn fhàgail. A rèir beul-aithris, bha Calum Cille a’ coimhead airson àite san togadh e a mhanachainn far nach biodh e comasach dha a sheann dùthaich fhaicinn – agus sin bu choireach gun do thagh e Eilean Ì....
7.2 Abaid, Clabhstair agus Eileach
Bha am ‘Vallum’ no an t-Eileach a’ comharrachadh crìoch fearann manachainn Chaluim Chille air Eilean Ì. Chaidh a chruthachadh le dà bhruaich air gach taobh de chlais dhomhain. Tha an talamh a tha seo a tha nas àirde na am fearann mun cuairt 335 meatair a dh’fhaid agus 152 meatair...
7.3 Teampall agus Rèilig Òdhrain
Tha frith-rathad de chlachan a' ruith eadar Crois Naomh Màrtainn agus balla a' chlaidh. Is e seo an aon phìos a chithear de 'Sràid nam Marbh', slighe thaistealaich meadhan-aoiseil a bha air a chleachdadh airson giùlain tiodhlacaidh. Is e Seipeal Òdhrain an carragh-cuimhne eaglaiseil as sine air Eilean Ì, a'...
7.4 An Eaglais Dhubh
Chaidh an Eaglais Dhubh a thogail mun aon àm ris an Abaid Bheinidicteach – san 13mh linn – le Raghnall mac Shomhairle, Tighearna nan Eilean. B’ e a phiuthar Beathag a’ chiad bhana-phrìoir. Lean Beathag an Riaghailt Agaistineach. Bha aon den dà eaglais dhubh Agaistineach a bha ann an Alba...
7.5 Port nam Mairtear
Tha Bàgh nam Martairean dìreach deas air a’ bhaile agus an làimrig. Chan eilear cinnteach mu thùs an ainm seo. Nam b' e an t-ainm tùsail Port nam Mairtear, dh'fhaodadh gu bheil e a' toirt tarraing air casgairt nam manach ann an aon de na creachaidhean Lochlannach san 9mh linn....
7.6 Cnoc nan Aingeal
Tha meadhan an eilein na àite ionaltraidh torrach ris an canar am Machair. Lean an rathad thar na machrach gus an ruig thu geata. Dìreach mus ruig thu an geata air do làimh chli chì thu cnoc beag ris an canar Cnoc nan Aingeal. A rèir Adhamhnan, a sgrìobh eachdraidh...
7.7 Bàgh Chaluim Chille
Thàinig Calum Cille gu Eilean Ì bho Earra-Ghàidheal ann an 563 far an robh e air a bhith a’ sireadh cead manachainn a thogail air fearann a bhuineadh don chinneadh a bha a’ riaghladh an sin – an Dàl Riata. Bho chosta Earra-Ghàidheil, is iongantach mun do sheòl e a-nall costa deas...
7.8 An Cobhan Cùilteach
Chan eil air fhàgail san là an-diugh den Chobhan Chùilteach ach stèidh chlach nach eil snaighte airson bothan a bha ann an cumadh uighe agus a bhiodh air a thogail le fiodh no sgrathan. Tha an doras dhan àird an iar-dheas gus solas an là a ghlacadh. An uair a...