Tùr Mòr Chliamainn, Rodel, Oileán Harris © Steve Branley

9.7 Tùr Mòr Chliamainn, Rodel, Oileán Harris

Is é seo an teampall meánaoiseach is mó in Inse Gall Amuigh. As measc na dteampall uile ar oileáin iarthar na hAlban, is é an teampall ar Oileán Í an t-aon cheann amháin is mó ná é. Tógadh sa 16ú haois é ach táthar den bharúil go mb’fhéidir go raibh mainistir níos sine ar an suíomh. Rinne Catherine Herbert, cuntaois an Dúin Mhóir, an teampall a athchóiriú sa bhliain 1873.

Ba é Naomh Cliamainn pátrún na mairnéalach ach níl ach dornán teampall tiomnaithe dó sa chuid seo d’Albain.

Tá Tùr Mòr Chliamainn iomráiteach mar gheall ar thuama cloiche mionsnoite Alasdair MhicLeòid , 8ú Ceann Cinnidh nó Taoiseach Na Hearadh agus Dhún Bheagain (An tOileán Sgiathanach), a thóg an teampall. Rinneadh an tuama stuach sa bhliain1528 roimh a bhás am éigin idir 1545 agus 1547.

Riamh anall go dtí 1495, ba ar Oileán Í a cuireadh Tiarnaí na nOileán. Ach, ansin, bhí ar gach taoiseach a tuama a thógáil ar a dtalamh féin. Is féidir gur fostaíodh an chléir a chónaigh anseo le guí ar son anam MhicLeòid.

Tá tuama Alexander MacLeod snoite le híomhánna as Bhíobla agus as a shaol féin – na haspail; aingil; Críost ar an chros; easpaig; radharc seilge ina bhfuil ridire agus dhá charria; bìrlinn – rámhlong; agus caisleán (Dún Bheagain is cosúil). Tá samhail d’Alasdair faoi chathéide ina luí ar an taobh thíos.

Tá roinnt leac uaighe snoite ann chomh maith, snoíodóireachtaí cloiche agus cros ón mhéanaois dhéanach ina suí san fhuinneog os comhair an dorais isteach.

Tá túr Chliamainn ag an cheann thiar den eaglais agus is féidir dul suas ann ar staighre dorcha cloiche. Is féidir na leibhéil uachtaracha a bhaint amach de dhréimire.

Tá roinnt snoíodóireachtaí cloiche ar an taobh amuigh den túr lena n-áirítear an íomhá seo d’fhear a bhfuil filleadh mór luath air. Is píosa mór éadaigh é seo a chlúdaigh an corp ar fad seachas an cineál atá ann inniu ón choim síos.

Inse Gall Amuigh

9.1 Eaglais Chaluim Chille, Leódhas
Is eaglais ón 14ú haois dhéanach í seo – a tiomnaíodh do Cholmcille – agus ar cuireadh léi sa 15ú haois agus sa 16ú haois. Ba í Eaglais Chaluim Chille an phríomheaglais ar Leòdhas sna meánaoiseanna. Ba iad na Leòdaich – Clann MhicLeòid a thóg í agus a thiomnaigh do...
9.2 Teampall Mholuidh, Eoropie, Leòdhas
Tá Eòropaidh suite ar rinn thiar thuaidh Leòdhais. Tá sé ar an bhailecheantar is faide ó thuaidh in Inse Gall Amuigh . Tá an teampall athchóirithe seo tiomnaithe do Mholuadh. Ar dhá thaobh an teampaill tá dhá shéipéal bheaga ar an taobh ó thuaidh agus an taobh ó dheas, a...
9.3 Teampall Eoin, Bragar, Leódhas
Tabhair d’aghaidh siar ó Bhragar, baile crochtóireachta, le teacht ar Theampull Eòin – Eoin Baiste - teampall meánaoiseach ar cheann tíre beag in aice leis an trá. Luíonn fothrach an teampaill i reilig atá in úsáid go fóill sa lá atá inniu ann. Tá an foirgneamh ina dhá chuid –...
9.4 Leithinis Uig
Taigh a’Bheannaich, Ceann Ghalláin, Aird, Uig Is é a chiallaíonn seo ná ‘Teach an Bheannaithe’ nó Teach na Beannachta’. Tá sé neamhchoitianta sa mhéid nach bhfuil sé tiomnaithe do naomh ar leith. Murab ionann agus na suíomhanna eile ar an tslí seo, tá an séipéal suite go hard ar aill...
9.5 Teampall Chaluim Chille, Eilean Chaluim Chille, Leódhas
Is cosúil go bhfuil nasc idir an t-oileán beag Eilean Chaluim Chille leis an Chríostaíocht ón 7ú haois anall. Tá sé suite ar an cheann is faide soir de Loch Èireasoirt ar an bhealach amach chuig an An Cuan Sgìth atá idir Leòdhas agus tír mór na hAlba Is cosúil...
9.6 An Teampall, An Taobh Tuath, Harris Theas
Tá aghaidh Theampall an Taobh Tuath ag breathnú ó dheas amach ar Chaolas Na Hearadh i dtreo Uidhist.. Tá sé suite ar cheann tíre beag - Rubha an Teampull – ag bun Bheinn Cheapabhail. Tá an teampall suite in áit álainn agus tá siúlóid 2.5 ciliméadar ar thalamh féarmhar i...
9.7 Tùr Mòr Chliamainn, Rodel, Oileán Harris
Is é seo an teampall meánaoiseach is mó in Inse Gall Amuigh. As measc na dteampall uile ar oileáin iarthar na hAlban, is é an teampall ar Oileán Í an t-aon cheann amháin is mó ná é. Tógadh sa 16ú haois é ach táthar den bharúil go mb’fhéidir go raibh...
9.8 Teampull na Trianaid, Uibhist a Tuath
Tá Teampall na Trianaid suite ar dhumha in aice le sráidbhaile Chàrinis. Tá radhairc siar uaidh ar reo oileáin íseal Bhaile Sear. Is iad iarsmaí Theampall na Trianaid is mó atá le feiceáil ar an suíomh. Is cosúil go raibh sraith lonnaíochtaí ar an suíomh seo sular tógadh an teampall...
9.9 Cladh Mhuire agus Teampull Mhuire, BEINN NA FADHLA
Tá an teampall meánaoiseach seo, atá ina bhallóg, suite i reilig atá in úsáid go fóill. Bhí an teampall dronuilleogach agus is léir go raibh díon ardchlaonta air. Is cinnte go raibh na ballaí i bhfad níos airde – is féidir barr an dorais a fheiceáil sa bhalla thiar. De...
9.10 Tobha Mòr, Uibhist a Deas
Tá baile Thobha Mòr - nó Howmore – ina luí idir an príomhbhóthar thuaidh-theas ar Uibhist a Deas agus an trá atá ar chuid mhór de imeall an oileáin. Istigh i measc na dtithe ceann tuí i dTobha Mor tá fothrach teampaill agus ceithre shéipéal. Agus é ag scríobh sa...
9.11 Cill Bharra, Barra
Is éard is Cill Bharra ná iarsmaí teampaill ón 12ú haois a bhí tiomnaithe do Naomh Barra. Meastar gur úsáideadh an suíomh le haghaidh adhradh Críostaí ó na 600í anall tráth a raibh teampall anseo a bhí tiomnaithe do Naomh Barra – is cosúil gur Naomh Fionnbharr as Corcaigh atá...