Skip to main content
Colmcille Logo White

4.4 Eaglais an Túir Fhada

Tá sé ionann agus cinnte go bhfuil Eaglais an Túir Fhada (dála Eaglais Naomh Agaistín agus Áras Cholmcille) taobh istigh den talamh ar a raibh compal mhainistir Dhoire sa mheánaois. Faigheann sí a hainm ó chloigtheach a bhí anseo go dtí an 17ú haois. Bhí an cloigtheach in aice leis an Teampall Mór a bhí ina ábhar iontais lena linn nuair a tógadh í in 1163.

Scríobhadh Beatha Cholmcille i nGaeilge i nDoire idir 1150 agus 1182. Sa tréimhse seo fuair Doire ceannas ar eaglaisí uile Cholm Cille in Éirinn. Tá cuntas sa Bheatha ar shaol an naoimh agus an t-aistear a chuirtear síos dó timpeall na hÉireann agus é ag bunú eaglaisí agus mainistreacha. Maítear sa chuntas seo agus i gcuntais eile gur bhunaigh Colmcille mainistreacha in áiteanna mar Mhaoin i gContae Chill Dara, Sord i gContae Bhaile Átha Cliath agus Ceanannas i gContae na Mí. Sa tréimhse seo fuair Doire ceannas ar eaglaisí uile Cholm Cille in Éirinn.

Cé gur chuir ionradh na Normannach isteach ar thionchar na mainistreach, bhí sí ann ar fad go deireadh an 16ú haois, agus ardeaglais a bhí sa Teampall Mór sa mheánaois. Scriosadh an foirgneamh seo i bpléascadh in 1567 nuair a bhí saighdiúirí Sasanacha á húsáid mar stóras púdair gunna.

Tógadh Eaglais Cholmcille, an Túr Fada, in 1784, agus thug Caitlicigh agus Protastúnaigh araon airgead ar a son. Sa 19ú haois bhí scéal Cholmcille go fóill ag imirt tionchair ar chruth na cathrach agus ar a foirgnimh phoiblí. I ndeireadh an 19ú haois agus i dtús an 20ú haois mhéadaigh agus d’athraigh an tAthair Willie Doherty an eaglais, ag déanamh di Teampall Mór nua. I ngloine dhaite na bhfuinneoga, sna mósáicí ar urlár na heaglaise agus os cionn an phríomhdhorais, tá nasc idir an eaglais agus Colmcille agus bunú mhainistir Dhoire.

Taobh amuigh den eaglais tá ballán suite i mballa faoi radharc calvaire. I mballáin bíonn cuas nó dhó ina mbíonn uisce coisricthe.

Cuireadh an chloch isteach anseo ar 9ú Meitheamh 1898 – féile an Naoimh. D’aistrigh an tAthair William Doherty é ón áit a raibh sé, in aice le Tobar Cholmcille, an bhliain roimhe sin.

© Alan Sproull
© Alan Sproull

  • 4.1 Port na Long (Cearnóg Halla na Cathrach)

    Sa mheánaois bhí ‘Port na Long’ san áit a bhfuil Cearnóg Halla na Cathrach anois. Ba phríomhbhealach é seo isteach sa chathair sa mheánaois. Lena chois sin ba é an tús é ag turas crábhaidh ar chuir Mánas Ó Dónaill síos air sa bhliain 1532, agus is é tús ár...

  • 4.2 Eaglais Naomh Agaistín

    Is áit álainn shuaimhneach í Eaglais Naomh Agaistín ar bhallaí na cathrach, agus ón Cháisc go deireadh mhí Mheán Fómhair osclaíonn pobal na heaglaise í le linn an lae le fáilte a chur roimh chuairteoirí. Tugann taighde sa lá atá inniu ann le fios go bhfuil Eaglais Naomh Agaistín ar...

  • 4.3 Áras Cholmcille

    Tá Áras Cholmcille ar thalamh Eaglais an Túir Fhada. Áit ar dóigh atá ann le léargas a fháil ar scéalta Cholmcille, naomhphátrún agus na cathrach. Tá taispeántais fuaime agus físe ann agus rudaí le feiceáil agus le láimhseáil, chomh maith le háiseanna do chuairteoirí, ina mesac an caifé. Dála Eaglais...

  • 4.4 Eaglais an Túir Fhada

    Tá sé ionann agus cinnte go bhfuil Eaglais an Túir Fhada (dála Eaglais Naomh Agaistín agus Áras Cholmcille) taobh istigh den talamh ar a raibh compal mhainistir Dhoire sa mheánaois. Faigheann sí a hainm ó chloigtheach a bhí anseo go dtí an 17ú haois. Bhí an cloigtheach in aice leis...

  • 4.5 Tobar Cholmcille

    Tá an tobar beannaithe seo ag croílár an cheiliúrtha ar an 9 Meitheamh, féile Cholmcille. Tagann mórshiúl anuas an cnoc ó Eaglais an Túir Fhada agus beannaítear an tobar. Agraíonn an sagart cosaint ar lucht leanta Cholmcille ‘a shiúlann mar ar shiúil seisean, a ghuíonn mar ar ghuigh seisean’. Líonann...

  • 4.6 Ardeaglais Cholm Cille

    Tógadh Ardeaglais Cholmcille, de chuid Eaglais na hÉireann idir 1628 agus 1633. Tá sé ionann agus cinnte go bhfuil sí ar an láthair, nó gar di, ar a raibh clochar Cistéirseach atá le feiceáil ar léarscáileanna timpeall 1600. Ainneoin go raibh cónaí i nDoire i bhfad siar sa stair, is...


FnaG
BnaG
Nhún na nGall
Derry City
Oideas Gael
Museum Nan Eilean
Comunn Eachdraidh Nis
Argyll Bute
colmcille
colmcille 1500

Bòrd na Gàidhlig

Great Glen House
Leachkin Road
Inverness
Scotland, IV3 8NW

(+44) 01463 225454
colmcille@gaidhlig.scot

Colmcille

Foras na Gaeilge, 2-6 Queen Street
Belfast
Northern Ireland
BT1 6ED

(+44) 028 9089 0970
colmcille@forasnagaeilge.ie

Colmcille

Foras na Gaeilge, An Chrannóg
Na Doirí Beaga
Gaoth Dobhair
Donegal, Ireland. F92 EYT3

(+353) 074 9560113
colmcille@forasnagaeilge.ie