Skip to main content
Colmcille Logo White

5.2 Sconsa an Fhathaigh

Ó bharr Dún Ceithirn, is furasta a thuiscint gurbh áit mhaith é le dún a thógáil. Tá an mhórcheantar le feiceáil go soiléir gach treo thíos fút agus tá Abhainn na Banna agus an fharraige lastall faoi thuras gairid ar tír.

Meastar gur anseo a bhí Dún Ceithirn nó Dún Dá Bheann, dún ársa na seanscéalta. Is maolchnoc é an suíomh inniú ach ba dhún é tráth le ballaí 5-8 méadar ar tiús.

Maíonn Adhamhnán, beathaisnéisí Cholmcille, gur thuar an naomh Cath Dhún Ceithirn le linn a chuairte ar Mhórdháil Dhroim Ceat inar thuar sé go mbeadh fuil a chine ag rith ina sruth in Abhainn na Banna.

Troideadh an cath in 632 idir Congal Cáech, rí Uladh Thoir, agus Domnall mac Áedo, gaol Conallach de chuid Cholmcille agus rí ar Theamhair – a bhí, is cosúil, ar an ríocht ba láidre in Éirinn.

Is cosúil go raibh Dún Ceithirn faoi smacht ag Conghal agus is féidir go raibh seisean ag iarraidh cumhacht Dhónaill a bhriseadh. Bhí an lá le Dónall ach bhí air ionsaí a dhéanamh ar Chonghal arís in 639 i gCath Mhaigh Rath, cath eile a thuar Colmcille de réir dealraimh.

  • 5.1 Droim Ceat, Léim an Mhadaidh

    De réir traidisiún meánaoiseach, i ndiaidh do Cholmcille imeacht as Éirinn deirtear gur mhionnaigh sé nach leagfadh sé cos go deo arís ar thalamh na hÉireann. Ach is cosúil gur phill sé aon uair amháin eile ar a laghad – i gcomhair Mhórdháil Dhroim Ceat sna 570í is cosúil, anseo...

  • 5.2 Sconsa an Fhathaigh

    Ó bharr Dún Ceithirn, is furasta a thuiscint gurbh áit mhaith é le dún a thógáil. Tá an mhórcheantar le feiceáil go soiléir gach treo thíos fút agus tá Abhainn na Banna agus an fharraige lastall faoi thuras gairid ar tír. Meastar gur anseo a bhí Dún Ceithirn nó Dún...

  • 5.3 Eaglais Naomh Pádraig Eaglais na hÉireann, Cúil Raithin

    Is é an taifead is luaithe dá bhfuil againn ar Chúil Raithin ná tagairt a dhéantar dó i mBeatha Cholm Cille le hAdhamhnán. Bhí Adhamhnán ina Ab ar Oileán Í agus scríobh a chuntas ar bheatha Cholmcille céad bliain i ndiaidh bhás an naoimh in 597. Deir Adhamhnán gur stop Colmcille ag...

  • 5.4 Camas

    Seasann an bhlogh de ghaineamhchloch rua chros luathmheánaoiseach Chamuis anois i reilig atá suite ar bhruach thiar Abhainn na Banna ar an taobh ó dheas de Chúil Raithin. Tá radharcanna reiligiúnda snoite ar an chros chun tosaigh agus ar a cúl – an Áirc agus dúnmharú Áibil ar an aghaidh...

  • 5.5 Baile an Teampaill

    Creidtear gurb é Naomh Adhamhnán(c.628-704), Ab ar an mhainistir ar Oileán Í ó 679 go 704 agus údar Bheatha Cholm Cille, a bhunaigh an chéad teampall anseo. De réir traidisiúin, ba mhian le hAdhamhnán a theampall a thógáil dhá mhíle ar shiúl ag Lios na Scréachóg ach gach uair a tógadh...


FnaG
BnaG
Nhún na nGall
Derry City
Oideas Gael
Museum Nan Eilean
Comunn Eachdraidh Nis
Argyll Bute
colmcille
colmcille 1500

Bòrd na Gàidhlig

Great Glen House
Leachkin Road
Inverness
Scotland, IV3 8NW

(+44) 01463 225454
colmcille@gaidhlig.scot

Colmcille

Foras na Gaeilge, 2-6 Queen Street
Belfast
Northern Ireland
BT1 6ED

(+44) 028 9089 0970
colmcille@forasnagaeilge.ie

Colmcille

Foras na Gaeilge, An Chrannóg
Na Doirí Beaga
Gaoth Dobhair
Donegal, Ireland. F92 EYT3

(+353) 074 9560113
colmcille@forasnagaeilge.ie