Skip to main content
Colmcille Logo White
Earra-Ghàidheal
Earra-Ghàidheal

Earra-Ghàidheal

Is limistéar de choillearnach ársa, lochanna fada mara agus radhaircanna oileáin é cósta thiar Earra-Ghàidheal. Anseo, is féidir teacht ar scéal na chéad seachtainí a chaith Colmcille in Albain agus áit á lorg aige lena mhainistir a bhunú.

Lean scéal thuras báid Cholmcille as Éirinn go Dún Ad, daingean an cheannasaí áitiúil, Conall mac Comhghaill.

Scríobhadh Annálacha Uladh sa 7ú haois agus cuireann siad in iúl gur thug Conall Oileán Í do Cholmcille. Deirtear gur thug Colmcille cuairt ar Chonall sular thug sé a aghaidh ar Oileán Í lena mhainistir a bhunú.

Insíodh na céad scéalta faoi thuras Cholmcille trí Earra Gháidheal i bhfad i ndiaidh bhás an naoimh. Is cosúil gur inis daoine na scéalta seo le nasc a dhéanamh idir a ndúiche féin agus beatha agus naofacht Cholmcille.

D’fhág Colmcille Doire i Meitheamh 563 agus thug a aghaidh thar an fharraige anonn go Earra-Ghàidheal . Tamall gairid i ndiaidh dó teacht i dtír, is cosúil gur thug sé cuairt ar Chonall rí Earra-Ghàidheal, ag a dhaingean I nDún Ad , de réir cosúlachta. Toisc gur bhuail Colmcille le Conall léiríonn sin gur fear a bhí ann a raibh tionchar agus tábhacht pholaitiúil ag baint leis nuair a tháinig sé go hAlbain.

Ba chainteoirí Gaeilge de chuid Dhál Riada iad muintir Chonaill a raibh cuid de thuaisceart na hÉireann agus d’iarthar na hAlban mar ríocht acu.

Bhí Conall i gceannas ar Chineál Gabhráin, an taobh theas d’Earra-Ghàidheal an lae inniu, ach bhí Oileán Í ar an taobh thuaidh. Is cosúil gur thug Conall tailte do Cholmcille nach raibh ag teacht faoina réimeas díreach. Is féidir gur éirigh le Conall smacht sealadach a fháil ar na limistéir seo – agus gur bealach lena údarás a dhaingniú ansin é Oileán Í a thabhairt do Cholmcille.

Sna blianta ina dhiaidh sin, leath gréasán mhainistreacha Cholmcille ar fud Inse Ghall agus ar an mhórthír trí na ceantair Ghaelacha agus Chruithneacha san áit ar a dtugtar Albain inniu.

Lean Colmcille de bheith ag fáil talún agus tacaíochta eile dá theampaill agus dá mhainistreacha ó ríthe Dhál Riada. Murach an tacaíocht seo, ní fhéadfadh Colmcille gréasán ollmhór mainistreacha a bheith aige.

Trasna na farraige

Ag croí an scéil seo tá dlúthnaisc idir Éirinn agus Albain – níl ach 13 mhíle idir an dá oileán ag an phointe is cóngaraí eatarthu.

Má sheasann tú ar chósta thiar na hAlban, is féidir Éire a fheiceáil go soiléir. Tugann sé chun cuimhne an dearcadh eile ar fad a bhíodh ag daoine ar an domhan tráth ab fhusa taisteal de bhád ná de thalamh.

In aimsir Cholmcille ba iad an dream cheannasach Ghaelach chéanna – Dál Riada – a bhí i gceannas in oirthuaisceart na hÉireann agus in Earra-Ghàidheal in iarthar na hAlban. Toisc gur turas gairid farraige a bhí ann d’fhág sin go raibh an dá ghrúpa de Dhál Riada i dteagmháil lena chéile go rialta de mhuir.

Praiticiúlachtaí

Fág 1-2 lá leis na stadanna Slí uile in Earra-Ghàidheal a chlúdach.

Tosaíonn an tslí i nDún Ad agus téann siar ó dheas feadh bhóithre Chnapadail. Tá an stad deiridh ag Ceann mu Dheas ag rinn dheisceartach Cheann. Nó, is féidir leat tosú ag a’ Cheann mu Dheas agus d’aghaidh a thabhairt ó thuaidh.

Ar shiúl ó na príomhbhóithre, tá cuid mhaith de na bóithre cúng le cuasanna scoite. Dá bhrí sin, fág go leor ama don turas agat.

Fágann na bóithre fadálacha go mbíonn deis agat an ceantar a fhiosrú agus sult a bhaint as suaimhneas na lochanna agus na gcoillearnach.

Earra-Ghàidheal

  • 6.1 Dún Ad

    Sa 6ú haois ba é Dún Ad ionad cumhachta agus príomhdhún na gceannairí áitiúla – ríthe Dhál Riada. Tá an lomán creagach seo suite go hard ar Mhòine Mhor (An Caorán Mór) agus tá abhainn Ad ag sníomh a bhun. Nuair a bhain Colmcille Earra-Ghàidheal amach de chéaduair thug sé...

  • 6.2 Taigh Tasgaidh Chille Mhàrtain

    Tá Músaem Theach Chille Mhàrtain lonnaithe in iarmhansa [an pharóiste i lár shráidbhaile Chille Mhàrtain. Tá cnuasach as cuimse saibhir de 350 séadchomhartha ársa i nGleann Chille Mhàrtain. Tá siad uile le fáil faoi shé mhíle den mhúsaem. Tá stair láidir luath-Chríostaíochta ag an cheantar agus tá an-bhaint aige le...

  • 6.3 Reilig Chille Mhàrtain

    Tá níos mó ná 350 séadchomhartha ársa le fáil i nGleann Chille Mhàrtain. Tá na suíomhanna seo- ina bhfuil 150 séadchomhartha réamhstairiúil –suite laistigh de raon sé mhíle faoi shráidbhaile Chille Mhàrtain. Chomh maith leis seo bhí ról tábhachtach ag an cheantar seo in oidhreacht luath-Chríostaíochta na hAlban. B’áit cheannais...

  • 6.4 Séipéal agus Reilig Keills

    Tá Séipéal na Cille suite ar leithinis a théann síos taobh thiar de Loch Suain. Téann sé siar go dtí an 13ú haois, ach creidtear gur thosaigh daoine a adhradh ann san 8ú haois. Dála Shéipéal Chille Mhoire An Cnap trasna Loch Suain, níl aon bhaint dhíreach aige le scéal...

  • 6.5 Séipéal Chill Mhor Knap

    Tá séipéal Naomh Muire ag Cille Mhoire suite ar an taobh thoir de Loch Suain. Tá radharc glan le fáil uaidh go Ìle agus Diùra. Tógadh sa chéad leath den 13ú haois í agus tá cnuasach leac uaighe agus crosleac de chuid na meánaoise luaithe agus déanaí le fáil ann...

  • 6.6 Teampall agus Uaimh Cholm Cille, Ellary

    De réir an traidisiún, i bhfad níos déanaí maítear gur fhán Colmcille sa cheantar shuaimhneach seo ar bhruach Loch Caolisport ar feadh cúpla lá agus é ar a bhealach ó thuaidh as Éirinn sa bhliain 563. Bhí cruinniú á lorg aige leis an rí áitiúil, Conall mac Comhghaill, a raibh...

  • 6.7 Ceann a Deas

    Tá scéalta ann ina maítear gurb é Ceann Mu Dheas Chinn Tíre an chéad áit ar tháinig Colmcille i dtír in Albain. D’fhág sé Doire ar chósta thuaidh na hÉireann sa bhliain 563 le 12 chomrádaí agus deirtear gur tháinig sé i dtír anseo roimh a aghaidh a thabhairt suas...


FnaG
BnaG
Nhún na nGall
Derry City
Oideas Gael
Museum Nan Eilean
Comunn Eachdraidh Nis
Argyll Bute
colmcille
colmcille 1500

Bòrd na Gàidhlig

Great Glen House
Leachkin Road
Inverness
Scotland, IV3 8NW

(+44) 01463 225454
colmcille@gaidhlig.scot

Colmcille

Foras na Gaeilge, 2-6 Queen Street
Belfast
Northern Ireland
BT1 6ED

(+44) 028 9089 0970
colmcille@forasnagaeilge.ie

Colmcille

Foras na Gaeilge, An Chrannóg
Na Doirí Beaga
Gaoth Dobhair
Donegal, Ireland. F92 EYT3

(+353) 074 9560113
colmcille@forasnagaeilge.ie