Ar an taobh thoir de chathair Dhoire, tá limistéar de chnoic ghlasa, tránna gainimh fada agus cnoic maorga Sliabh Speirín.
Tá naisc láidre idir an áit seo agus saol agus scéalta faoi Cholmcille, mar a taifeadadh iad an chéaduair ag Adhamhnán, Ab Oileán Í 679-704. Scríobh Adhamhnán Beatha Cholm Cille – an cuntas iomlán is luaithe dá bhfuil fós againn ar shaol an naoimh.
Is beag áit in Éirinn a luann Adhamhnán ar thug Colmcille cuairt orthu ach luann sé trí cinn sa cheantar seo.
Ina leabhar deir Adhamhnán gur phill Colmcille ar Éirinn le haghaidh Mórdháil Dhroim Ceat a tionóladh taobh amuigh de Léim an Mhadaidh an lae inniu sna 570í is cosúil. Le linn a chuairte, thug an naomh cuairt ar Chamus, ar an taobh ó dheas de Chúil Raithin áit ar thuar sé Cath Dhún Ceithirn. Thug sé cuairt ar Chúil Raithin chomh maith mar ar bhuail an t-easpag áitiúil leis agus mar ar ghlac sé le bronntanais ó phobal na háite.
Le Dul Ann
Tógann sé 30 bomaite i gcarr le dul ó Léim an Mhadaidh go Doire ar an A2. Tá an chéad stad ar an tslí díreach ar an taobh ó dheas den bhaile mhór.
De réir traidisiún meánaoiseach, i ndiaidh do Cholmcille imeacht as Éirinn deirtear gur mhionnaigh sé nach leagfadh sé cos go deo arís ar thalamh na hÉireann. Ach is cosúil gur phill sé aon uair amháin eile ar a laghad – i gcomhair Mhórdháil Dhroim Ceat sna 570í is cosúil, anseo...
Ó bharr Dún Ceithirn, is furasta a thuiscint gurbh áit mhaith é le dún a thógáil. Tá an mhórcheantar le feiceáil go soiléir gach treo thíos fút agus tá Abhainn na Banna agus an fharraige lastall faoi thuras gairid ar tír. Meastar gur anseo a bhí Dún Ceithirn nó Dún...
Is é an taifead is luaithe dá bhfuil againn ar Chúil Raithin ná tagairt a dhéantar dó i mBeatha Cholm Cille le hAdhamhnán. Bhí Adhamhnán ina Ab ar Oileán Í agus scríobh a chuntas ar bheatha Cholmcille céad bliain i ndiaidh bhás an naoimh in 597. Deir Adhamhnán gur stop Colmcille ag...
Seasann an bhlogh de ghaineamhchloch rua chros luathmheánaoiseach Chamuis anois i reilig atá suite ar bhruach thiar Abhainn na Banna ar an taobh ó dheas de Chúil Raithin. Tá radharcanna reiligiúnda snoite ar an chros chun tosaigh agus ar a cúl – an Áirc agus dúnmharú Áibil ar an aghaidh...
Creidtear gurb é Naomh Adhamhnán(c.628-704), Ab ar an mhainistir ar Oileán Í ó 679 go 704 agus údar Bheatha Cholm Cille, a bhunaigh an chéad teampall anseo. De réir traidisiúin, ba mhian le hAdhamhnán a theampall a thógáil dhá mhíle ar shiúl ag Lios na Scréachóg ach gach uair a tógadh...
Bòrd na Gàidhlig
Great Glen House Leachkin Road Inverness Scotland, IV3 8NW
