Skip to main content
Colmcille Logo White

2.9 Eaglais Ráithe

Seasann an chros ard iontach seo 5½ mhéadar ar airde seo i bhfothrach Eaglais Ráithe. Thángthas uirthi sa reilig taobh amuigh den eaglais agus í briste. Rinneadh í a atógáil agus cuireadh isteach san eaglais í lena cosaint. Toisc nach bhfuil aon mhaisiúchán ar an chros ní féidir dáta a lua léi ach tá sí an-chosúil ina himlíne le Cros Naomh Eoin ar Oileán Í ón 8ú haois dhéanach. B’as an chuid seo de Thír Chonaill roinnt ab de chuid Oileán Í sa 7ú haois.

Eaglais Ráithe © Alan Sproull
Eaglais Ráithe © Alan Sproull

Rinneadh Eaglais Ráithe a atógáil nó a athchóiriú am éigin i ndiaidh 1622 agus tá leaca uaighe sa reilig ón18ú haois.

Tá scéal sa bhéaloideas áitiúil a mhíníonn an dóigh ar tharla an chros seo a bheith ag Ráith:

Gearradh an chloch do chros Ráithe as an Mhucais – sliabh maol atá le feiceáil go soiléir ina stua os cionn na tíre ar chúl Ráithe. Bhí Colmcille i ndiaidh dul anonn ón mhórthír go hOileán Thoraí lena bheirt chomrádaithe – Naomh Fionán agus Naomh Beaglaoch. Ar theacht i dtír ar an oileán dóibh, tuigeadh do Cholmcille gur fhág sé a leabhar urnaí ar an mhórthír. D’fhiafraigh sé dá chomrádaithe an rachadh duine acu ar ais leis an leabhar urnaí a fháil. An té a rachadh ar ais is amhlaidh a gheobhadh sé a rogha mian. Naomh Fionán a d’fhill ar an mhórthír agus cad é a bhí roimhe ach iolar agus é ag tabhairt dídine ón fhearthainn don leabhar faoina sciathán. Thug Fionán an leabhar urnaí ar ais go Toraigh gur iarr Cros Ráithe mar chúiteamh. Deirtear nach mó ná sásta a bhí Colmcille. Ach rinne beart de réir a bhriathair gur ghéill a mhian d’Fhionán

  • 2.1 An Chros Tau

    Nuair a thagann tú i dtír i dThoraigh is í an chéad láthair a chasfar ort, an Chros Tau. Agus í suite go hard ar phlionta, is siombail í an chros chloiche T-chruthach ar oidhreacht Chríostaí an oileáin. Meastar go ndearnadh an chros sa luath-mheánaois agus tá sí snoite as...

  • 2.2 An tSeanreilig

    Creidtear go bhfuil an reilig ar láthair an Teampaill Bhuí – an príomheaglais a bhí ag Mainistir Thoraí. Ar léarscáil luath de chuid na Suirbhéireacht Ordanáis taispeántar fothrach ‘teampall Naomh Colmcille’ i goirnéal thiar theas na reilige ainneoin nach léir aon iarsmaí inniu. Tá senachas go leor faoi Cholmcille agus Toraigh ach...

  • 2.3 An Cloigtheach

    Is é an Cloigtheach an t-aon chloigtheach atá i nDún na nGall go fóill. Ainneoin go bhfuil sé ag tarraingt ar 13 mhéadar ar airde tá sé ar cheann de na struchtúir is lú dá chineál in Éirinn. Ní fios cén dáta a tógadh é ach d’fhéadfadh sé a bheith...

  • 2.4 Ulaí Eoin Baiste

    á an altóir seo, atá tiomnaithe do Naomh Eoin Baiste, díreach in aice leis an Chloigtheach. Tá roinnt cloch anseo – ina measc dabhach cloiche, clocha agus leaca maisithe, bró agus iarsmaí bun croise. Deirtear gur úsáideadh na clocha tolla le huisce coisricthe a choinneáil. D’fhéadfaí gur bailíodh na píosaí aonair...

  • 2.5 Ulaí Bhríde

    Tá altóir chloiche Bhríde suite idir tithe na n-oileánach. Ar bharr na haltóra tá trí bhró (a úsáidtear le coirce a mheilt) agus dhá leac eibhir. Chomh maith le hUlaí Bhríde tá iarsmaí dhá theampall bheaga – nó aireagail – ar an oileán. Ag am amháin is féidir go raibh...

  • 2.6 Mórsheisear

    Is iad seo na haon iarsmaí teampaill atá le fáil ar Oileán Thoraí. Ciallaíon ‘Mórsheisear’ ‘sé mór’ agus is seanfhocal Gaeilge é ar an uimhir seacht. De réir scéil a insíonn muintir an oileáin is uaigh í an láthair le haghaidh seachtair (mhórsheisir) a bádh nuair a briseadh a mbád...

  • 2.7 Cloch an Chú

    De réir an tseanchais áitiúil, nuair a leag Colmcille cos ar Oileán Thoraí den chéad uair, bhí rí an oileáin, Oilill, roimhe gur dhiúltaigh cead dó teacht i dtír. D’fhiafraigh Colmcille an mbeadh cead aige píosa talún ar mhéid a fhallainge a fháil le mainistir a thógáil air. Thoiligh Oilill...

  • 2.8 Cnoc Na Naomh

    De réir an tseanchais áitiúil, sheas Colmcille ar an chnoc seo – Cnoc na Naomh – lena chomrádaithe Naomh Fionán, Naom Dubhthach agus Naomh Beaglaoch. Agus iad ina seasamh anseo os cionn Mhachaire Rabhartaigh, phléigh siad cé a bheadh freagrach as muintir Thoraí a thabhairt chun na Críostaíochta. Shocraigh siad...

  • 2.9 Eaglais Ráithe

    Seasann an chros ard iontach seo 5½ mhéadar ar airde seo i bhfothrach Eaglais Ráithe. Thángthas uirthi sa reilig taobh amuigh den eaglais agus í briste. Rinneadh í a atógáil agus cuireadh isteach san eaglais í lena cosaint. Toisc nach bhfuil aon mhaisiúchán ar an chros ní féidir dáta a...

  • 2.10 Tulacha Beigile

    Tá fothrach Theampall Thulacha Beigile agus an reilig a bhaineann leis, ón mheánaois dhéanach, ina luí ar thulach bheag achar gairid ar an taobh ó dheas den Fhál Carrach. Is cosúil gur baineadh úsáid as an tulach seo le haghaidh searmanais insealbhaithe treibhe nó tionóil eile. Tá iarsmaí séadchomharthaí ársa...


FnaG
BnaG
Nhún na nGall
Derry City
Oideas Gael
Museum Nan Eilean
Comunn Eachdraidh Nis
Argyll Bute
colmcille
colmcille 1500

Bòrd na Gàidhlig

Great Glen House
Leachkin Road
Inverness
Scotland, IV3 8NW

(+44) 01463 225454
colmcille@gaidhlig.scot

Colmcille

Foras na Gaeilge, 2-6 Queen Street
Belfast
Northern Ireland
BT1 6ED

(+44) 028 9089 0970
colmcille@forasnagaeilge.ie

Colmcille

Foras na Gaeilge, An Chrannóg
Na Doirí Beaga
Gaoth Dobhair
Donegal, Ireland. F92 EYT3

(+353) 074 9560113
colmcille@forasnagaeilge.ie