Skip to main content
Colmcille Logo White

6.3 Reilig Chille Mhàrtain

Tá níos mó ná 350 séadchomhartha ársa le fáil i nGleann Chille Mhàrtain. Tá na suíomhanna seo- ina bhfuil 150 séadchomhartha réamhstairiúil –suite laistigh de raon sé mhíle faoi shráidbhaile Chille Mhàrtain.

Chomh maith leis seo bhí ról tábhachtach ag an cheantar seo in oidhreacht luath-Chríostaíochta na hAlban. B’áit cheannais ag ríthe Dhál Riada é Dún Ad, atá cúig mhíle ó dheas ar shiúl uaidh seo. Deirtear gur thug Colmcille cuairt ar rí Dhál Riada tamall gearr i ndiaidh dó Doire a fhágáil, le cead a iarraidh air a mhainistir a thógáil ar Oileán Í, is dócha.

Tá cnuasach 79 cloch shnoite de chuid na luath-Chríostaíochta agus na meánaoiseanna le fáil i reilig Eaglais Chille Mhàrtain. Is féidir teacht orthu seo sa reilig agus i bhfoirgneamh atá in aice leis an eaglais. Coinnítear dhá chros shnoite laistigh den eaglais.

Is ionann Cille Mhàrtain sa Ghaeilge agus ‘eaglais (Naomh) Máirtín’. Thug Adhmhnán, beathaisnéisí Cholmcille, le fios gur thug manaigh Cholmchille deabhóid ar leith do Naomh Máirtín. Is dócha gur choinnigh an leabharlann ar Oileán Í cóip Laidine ón 5ú haois de Bheatha Naomh Màrtain.

Téann an leac uaighe is sine anseo siar go dtí an 13ú haois déag, ach bhí Críostaithe ina gcónaí agus ag adhradh anseo i bhfad roimh an dáta sin.

Thángthas ar chlocha a rinne an dream céanna dealbhóirí ar fud Earra-Ghàidheal agus Iarthar na Gàidhealtachd. As measc na gcloch seo, tá na cinn is sine a rinne saor cloiche le fáil ar Oileán Í. Os a choinne sin, níorbh é seo an t-aon dream ceardaithe a bhí ag cruthú na gcloch seo. I dteannta dreamanna eile, bhí grúpa dealbhóirí a bhí ag obair ag Loch Obha ag deireadh an 14ú-15ú haois déag, atá timpeall 5 nó 6 mhíle ar shiúl uaidh seo.

Coinnítear an dá ‘Chros Chille Mhàrtain’ in Eaglais Chille Mhàrtain. Téann an chros is sine siar go dtí am éigin i dtrátha an 9-10ú haois agus is ó dheireadh na meánaoise an ceann eile.

Chuirtí na leaca uaighe ar an talamh agus bhaintí úsáid astu leis an láthair adhlactha a mharcáil le haghaidh níos mó ná glúin amháin teaghlaigh. Níl taifead déanta ar na hainmneacha agus níl a fhios againn, dá réir, cé atá adhlactha faoi na leaca seo, ach chomh dócha lena athrach ba de na teaghlaigh cheannais áitiúla iad.

Tá téamaí agus patrúin mhaisiúcháin le sonrú arís agus arís eile ar na clocha. Go minic bíonn gaiscígh agus airm, lena n-áirítear sleánna agus claimhte fada. Tá péisteanna miotaseolaíocha nó ainmhithe seilge snoite ar na clocha chomh maith. Is féidir patrúin chrosfhite agus siombail a fheiceáil fosta.

Tá na clocha curtha in ord croineolaíoch; tá an ceann is luaithe ar thaobh na láimhe clé ag teacht isteach sa seomra duit. Is féidir teacht ar chnuasaigh eile de leaca uaighe sa Chille nó i gCill Mhore an Cnap, atá níos faide suas as seo.

  • 6.1 Dún Ad

    Sa 6ú haois ba é Dún Ad ionad cumhachta agus príomhdhún na gceannairí áitiúla – ríthe Dhál Riada. Tá an lomán creagach seo suite go hard ar Mhòine Mhor (An Caorán Mór) agus tá abhainn Ad ag sníomh a bhun. Nuair a bhain Colmcille Earra-Ghàidheal amach de chéaduair thug sé...

  • 6.2 Taigh Tasgaidh Chille Mhàrtain

    Tá Músaem Theach Chille Mhàrtain lonnaithe in iarmhansa [an pharóiste i lár shráidbhaile Chille Mhàrtain. Tá cnuasach as cuimse saibhir de 350 séadchomhartha ársa i nGleann Chille Mhàrtain. Tá siad uile le fáil faoi shé mhíle den mhúsaem. Tá stair láidir luath-Chríostaíochta ag an cheantar agus tá an-bhaint aige le...

  • 6.3 Reilig Chille Mhàrtain

    Tá níos mó ná 350 séadchomhartha ársa le fáil i nGleann Chille Mhàrtain. Tá na suíomhanna seo- ina bhfuil 150 séadchomhartha réamhstairiúil –suite laistigh de raon sé mhíle faoi shráidbhaile Chille Mhàrtain. Chomh maith leis seo bhí ról tábhachtach ag an cheantar seo in oidhreacht luath-Chríostaíochta na hAlban. B’áit cheannais...

  • 6.4 Séipéal agus Reilig Keills

    Tá Séipéal na Cille suite ar leithinis a théann síos taobh thiar de Loch Suain. Téann sé siar go dtí an 13ú haois, ach creidtear gur thosaigh daoine a adhradh ann san 8ú haois. Dála Shéipéal Chille Mhoire An Cnap trasna Loch Suain, níl aon bhaint dhíreach aige le scéal...

  • 6.5 Séipéal Chill Mhor Knap

    Tá séipéal Naomh Muire ag Cille Mhoire suite ar an taobh thoir de Loch Suain. Tá radharc glan le fáil uaidh go Ìle agus Diùra. Tógadh sa chéad leath den 13ú haois í agus tá cnuasach leac uaighe agus crosleac de chuid na meánaoise luaithe agus déanaí le fáil ann...

  • 6.6 Teampall agus Uaimh Cholm Cille, Ellary

    De réir an traidisiún, i bhfad níos déanaí maítear gur fhán Colmcille sa cheantar shuaimhneach seo ar bhruach Loch Caolisport ar feadh cúpla lá agus é ar a bhealach ó thuaidh as Éirinn sa bhliain 563. Bhí cruinniú á lorg aige leis an rí áitiúil, Conall mac Comhghaill, a raibh...

  • 6.7 Ceann a Deas

    Tá scéalta ann ina maítear gurb é Ceann Mu Dheas Chinn Tíre an chéad áit ar tháinig Colmcille i dtír in Albain. D’fhág sé Doire ar chósta thuaidh na hÉireann sa bhliain 563 le 12 chomrádaí agus deirtear gur tháinig sé i dtír anseo roimh a aghaidh a thabhairt suas...


FnaG
BnaG
Nhún na nGall
Derry City
Oideas Gael
Museum Nan Eilean
Comunn Eachdraidh Nis
Argyll Bute
colmcille
colmcille 1500

Bòrd na Gàidhlig

Great Glen House
Leachkin Road
Inverness
Scotland, IV3 8NW

(+44) 01463 225454
colmcille@gaidhlig.scot

Colmcille

Foras na Gaeilge, 2-6 Queen Street
Belfast
Northern Ireland
BT1 6ED

(+44) 028 9089 0970
colmcille@forasnagaeilge.ie

Colmcille

Foras na Gaeilge, An Chrannóg
Na Doirí Beaga
Gaoth Dobhair
Donegal, Ireland. F92 EYT3

(+353) 074 9560113
colmcille@forasnagaeilge.ie