6.6 Teampall agus Uaimh Cholm Cille, Ellary
De réir an traidisiún, i bhfad níos déanaí maítear gur fhán Colmcille sa cheantar shuaimhneach seo ar bhruach Loch Caolisport ar feadh cúpla lá agus é ar a bhealach ó thuaidh as Éirinn sa bhliain 563.
Bhí cruinniú á lorg aige leis an rí áitiúil, Conall mac Comhghaill, a raibh a dhún aige thart ar 15 mhíle uaidh seo ag Dún Ad. De réir an tradisiúin, thoiligh Conall ar an chruinniú seo go bhféadfadh Colm Cille a mhainistir a thógáil in Oileán Í thógáil.
Níl an eaglais agus an uaimh ach cúpla méadar ón loch mara seo. Tá an eaglais ina fhothrach le féar agus fiaile gach áit. Tá an uaimh chóir a bheith ceilte ó radharc ar fad ar chúl na heaglais. Lean an cosán tríd an fhéar go cúl na heaglaise le teacht ar an uaimh.
Tá uaimh Cholmcille 5 mhéadar ar leithead agus 18 méadar ar doimhne, mór go leor le grúpa daoine a choinneáil.
Ar an taobh thoir tá seilf ann atá mar thaca d’altóir. Os cionn na haltóra tá cros snoite isteach sa bhalla. Tá báisín ubhach foirmithe sa charraig ina mbeadh uisce coiscrithe.
Is féidir teacht ar ofrálacha a d’fhág cuairteoirí ar an altóir. Tá sé seo ar cheann den bheagán suíomhanna sa cheantar a úsáideann oilithrigh ar an dóigh seo.
tuilleadh sonraí…
Tá seandálaithe i ndiaidh teacht ar earraí san uaimh seo a dhátaíonn siar go dtí an tréimhse Mhéisiliteach (10,000-4,500RC) – an Mheán-Chlochaois. Thángthas ar chónra chloiche agus ar dhá uaigh éadoimhne anseo chomh maith.
Is féidir cuid de na fríotha a fuarthas anseo a fheiceáil i Músaem Chille Mhàrtain.
Tá báisín cloiche ón uaimh anois in úsáid mar umar uisce choisricthe in Eaglais Paróiste Chnapadail Theas in Achadh an Chòis in aice láimhe.
Tá Eaglais Cholmcille ann ón 13ú haois ach bhí an suíomh seo in úsáid mar ionad adhartha ar feadh na gcéadta bliain roimhe sin.
Eagraíonn an eaglais paróiste áitiúil in Achadh a’ Chòis seirbhís bhliantúil ag an eaglais agus an uaimh.